18/05/2025
Ở miền Tây, có những món ăn bình dị đến mức người ta chẳng cần gọi tên, chỉ cần khói bếp lên thơm lừng là ai cũng biết – “à, mẹ đang nướng khô cá sặc!”. Mùi cá khô nướng, mùi khói bếp quê, mùi đồng gió nội quyện lại với nhau, thành ra một thứ dư vị chẳng thể nào quên…
Khô cá sặc không xa lạ với người dân miền sông nước. Mỗi mùa nước nổi đi qua, cá sặc được người dân bắt về, làm sạch, ướp muối rồi mang ra phơi giữa cái nắng chói chang. Cá khô lại, da ánh lên màu nâu vàng, thịt cá chắc, thơm phức, chỉ cần nướng sơ qua trên than hồng là mùi hương đã lan tỏa khắp xóm nhỏ.
Khác với cách chiên giòn xèo xèo trên chảo dầu, khô cá sặc nướng trên lửa than có cái thi vị riêng – không vội vã, không gắt gỏng, chỉ có âm thanh tí tách của than hồng, khói bay nhè nhẹ, và mùi cá thơm như quyện cả nỗi nhớ quê.
Nướng cá khô không cần nhiều nguyên liệu. Chỉ cần một vỉ nướng, một bếp than hồng và vài con cá sặc khô là đủ. Nhưng muốn cá thơm, không cháy, giữ nguyên vị béo, thì phải có chút tinh tế của người quê:
- Than phải hồng rực, không lửa lớn, để cá chín đều từ trong ra ngoài.
- Cá được đặt lên vỉ, trở nhẹ tay liên tục, đến khi lớp da bóng lên, hơi xém vàng, mỡ cá tươm ra thơm nức là lúc cá đã đạt độ ngon.
- Ai cầu kỳ hơn thì bọc cá vào lá chuối, rồi mới đem nướng – cá vừa chín đều, lại dậy lên mùi lá xanh dân dã.
Miếng cá nướng xong có lớp da giòn nhẹ, phần thịt bên trong mềm, đậm đà, mặn mà như chính cái tình của người miền Tây – chân chất, không phô trương mà thấm đượm đến tận lòng.
Ở nhiều vùng quê, khô cá sặc nướng cuộn lá chuối là món ăn dân dã nhưng đầy thi vị. Người ta thường chọn lá chuối còn tươi, rửa sạch, hong hơi héo cho mềm rồi đặt cá khô đã nướng vào giữa. Gói lại, dùng dây lạt buộc nhẹ rồi để lên bếp than hồng, nướng thêm lần nữa. Khi mở ra, cá quyện mùi khói, mùi lá, thơm ngậy mà vẫn giữ được độ ẩm mềm vừa phải.
Bẻ miếng cá, cuốn với cơm nóng, ít rau răm, dưa leo, chấm chút nước mắm me, là đủ để lòng người xa quê bồi hồi, như đang ngồi bên hiên nhà giữa miền quê yên ả.
Với người miền Tây, mùa nước nổi không chỉ là mùa của cá linh, bông điên điển, mà còn là mùa của những mẻ khô đậm đà. Khô cá sặc – từ con cá đồng bé nhỏ qua bàn tay mẹ, bàn tay bà – trở thành món ăn mang theo cả câu chuyện, cả nỗi vất vả lẫn tình yêu thương.
Những ngày mưa dầm, nhà nghèo chẳng có gì ngoài mấy con khô trong hũ, mẹ nhóm bếp củi, ngồi thổi từng luồng than, nướng khô cá sặc thơm lừng. Lũ trẻ con chúng tôi thì ngồi canh me sắp chín, hái mấy trái to, dầm nước chấm. Bữa cơm nghèo, chỉ có cơm trắng, cá khô và nước mắm me thôi, mà ngon lạ kỳ.
Giờ đây, khi đã lớn, sống nơi phố thị, đi ngang quán ăn nào có mùi khô cá sặc nướng tỏa ra là tim như khựng lại. Bao ký ức ùa về, sống mũi cay cay, chỉ muốn quay về bên mâm cơm cũ, có mẹ ngồi gỡ cá, có cha nhâm nhi ly rượu nhạt, có tiếng cười giòn của một thời vô lo.
Không phải ai cũng có điều kiện nhóm bếp lửa hồng giữa lòng thành phố chật chội. Nhưng chỉ cần một chiếc lò vi sóng hoặc nồi chiên không dầu, vài phút thao tác đơn giản, là bạn đã có thể “gọi về” hương khói quê nhà qua từng thớ cá khô sặc nướng thơm lừng.
- Chọn chế độ nướng vừa phải, lật cá nhẹ tay cho vàng đều hai mặt, chỉ khoảng 5–7 phút là căn bếp nhỏ của bạn đã ngập mùi thơm nức – mùi cá sặc, mùi tuổi thơ, mùi những ngày xưa bình dị. Dẫu thiếu đi khói bếp củi, thiếu tiếng mẹ trở cá bên bếp rơm, nhưng hương vị vẫn đủ để khiến lòng người xa quê chùng lại, nghèn nghẹn nơi cổ họng.
- Nồi chiên không dầu giúp cá chín đều, mỡ cá chảy ra bóng bẩy, da cá giòn rụm, phần thịt bên trong vẫn giữ được vị béo đặc trưng. Còn lò vi sóng thì tiện cho những ngày vội vàng, chỉ cần bọc cá trong giấy bạc hoặc lót giấy nến, quay đúng thời gian là đã có ngay món ăn vừa ngon vừa chuẩn vị quê.
Trong nhịp sống tất bật nơi phố thị, có một bữa cơm tối đơn giản với khô cá sặc nướng, chén cơm nóng và dĩa rau luộc, đôi khi là hạnh phúc bình dị nhất – nơi ký ức được nhắc lại qua mùi cá nướng, và trái tim lại được sưởi ấm bằng chút tình quê len lỏi giữa ngàn ánh đèn thành phố.
Món khô cá sặc nướng vốn dĩ đã đậm đà, nhưng để tăng phần thi vị, bạn có thể ăn kèm:
- Cơm trắng hoặc cơm cháy: từng miếng cá xé nhỏ, cuộn cơm chấm nước mắm me hoặc mắm tỏi ớt, cay xé đầu lưỡi mà càng ăn càng thèm.
- Gỏi xoài sống hoặc cóc non: vị chua thanh của trái cây kết hợp vị béo, mặn của cá – đúng chuẩn món “giải ngán” ngày hè.
- Bánh tráng cuốn rau sống: thêm chút bún tươi, dưa leo, rau thơm, một chén nước mắm chua ngọt hay mắm me– thành món ăn nhẹ tuyệt vời cho cả gia đình.
Ngày nay, khô cá sặc không chỉ là món ăn quen thuộc trong mâm cơm miền Tây, mà còn trở thành đặc sản được nhiều người tìm mua làm quà biếu. Tại Hà Nội, Bếp Cô Tấm cung cấp khô cá sặc được tuyển chọn từ miền Tây chính gốc, phơi truyền thống, không chất bảo quản, đóng gói hút chân không tiện lợi, rất phù hợp để mang đi xa hoặc gửi người thân.
Ai từng ăn thử khô cá sặc nướng đúng chuẩn – loại cá rằn thịt chắc, vị mặn vừa, nướng lên là thơm béo – thì đều công nhận: không món nào giản dị mà “ám ảnh vị giác” đến thế!
Giữa cuộc sống hiện đại đầy tiện nghi, khô cá sặc nướng vẫn giữ một chỗ đứng rất riêng trong lòng người miền Tây – như một biểu tượng của ký ức, của những tháng ngày chân chất, của bếp nhà luôn ấm khói và đầy tình.
Chỉ cần một con cá khô, một vỉ than hồng, một chén nước mắm me cay cay… là đủ níu lại tuổi thơ. Là đủ để hiểu vì sao, có những món ăn chẳng cần cao sang, mà vẫn có thể khiến ta xúc động đến thế.