Hũ mắm cáy của bà

Trong ký ức tuổi thơ tôi, hình ảnh bà nội luôn gắn liền với một mùi vị rất đặc biệt – mắm cáy. Thứ mắm dân dã, nồng nàn và có phần “khó ngửi” ấy, với bà, lại là món ăn khoái khẩu, là thứ nước chấm “tinh túy” không thể thiếu trong mỗi bữa cơm đạm bạc.

Bà tôi là người gốc Kinh Bắc, lớn lên giữa cánh đồng chiêm trũng và cuộc đời lam lũ. Cái thời nghèo khó, mắm cáy là món cứu đói, là hương vị của quê hương đậm đà đến mức dù sau này con cháu đã khá giả hơn, bà vẫn một mực chỉ ăn mắm cáy với rau luộc, cà pháo, hay vài ba miếng thịt luộc. Có lần mẹ tôi làm món nước chấm khác để đổi vị, bà chỉ lắc đầu cười hiền:
– Cho bà mắm cáy là bà ăn ngon miệng rồi. Cái vị ấy quen miệng bà hơn cả nước mắm thượng hạng.

Tôi khi còn nhỏ thì chẳng thể hiểu nổi bà ăn ngon ở chỗ nào. Mỗi lần mở hũ mắm cáy là cả nhà phải né tránh, còn bà thì cứ thong thả lấy một thìa nhỏ, trộn với chanh, ớt, chút đường và nước sôi để nguội, rồi ngồi thong thả chấm từng miếng rau luộc như thưởng thức một món đặc sản trứ danh.

Có lần tôi hỏi:
– Sao bà thích mắm cáy vậy?
Bà chậm rãi kể, mắt nhìn xa xăm:
– Hồi trước đói lắm, có khi cả nhà chỉ có bát cơm nguội với chén mắm cáy. Nhưng lạ lắm, càng ăn càng thấy ngon, càng thấm cái tình quê, cái nghĩa xóm làng. Mắm cáy như cái hồn làng, mặn mà, thô mộc mà chan chứa tình.

Ký ức tôi gắn với những mùa hè về quê, với căn bếp ám khói nơi bà chắt từng giọt mắm cáy rưới lên đĩa cà muối xổi. Giản dị, mộc mạc mà ấm áp.

Giờ bà đã đi xa. Hũ bà đựng mắm cáy ngày nào vẫn còn, nhưng không ai đụng đến. Có hôm, mẹ mang ra rửa, rồi lặng lẽ cất lại, mắt đỏ hoe. Giỡ mỗi lần cần mắm cáy như là cách mẹ nhớ đến bà, mẹ tôi lại đặt chai mắm cáy bên nhà Bếp Cô Tấm để bữa cơm thêm phần ấm áp như có bà đang ăn cơm cùng gia đình. Mẹ tôi tuy không biết ủ mắm như bà nhưng theo thời gian mẹ cũng đã bắt đầu "nghiện" hương vị mắm ấy.

>>> mời bạn đọc thêm : hương vị mắm cáy quê nhà 

Thời gian trôi, nhiều món ngon vật lạ có thể thay đổi theo thời cuộc. Nhưng trong lòng tôi, mắm cáy mãi là mùi ký ức của bà, của quê hương và của những điều bình dị mà sâu sắc nhất.