Phân biệt cá ngần và cá mờm cơm

Trong âm thực Việt Nam, những loài cá nhỏ như cá ngần sông Đà và cá mờm cơm được ưa chuộng bởi hương vị đặc trưng và giá trị dinh dưỡng cao. Tuy nhiên, nhiều người vẫn nhầm lẫn hai loại cá này. Hãy cùng tìm hiểu sự khác biệt giữa chúng qua bài viết dưới đây:

"Hạ về trong ánh nắng trong,
Cá ngần trắng muốt bên dòng sông quê.
Người mong hương vị đam mê,
Món ngon một thuở trở về lòng ta."

Mỗi năm, khi những cơn mưa đầu hạ tưới mát núi rừng Tây Bắc, nước sông Đà dâng lên trong vắt, mang theo loài cá ngần bé nhỏ – thứ quà quý giá mà thiên nhiên ban tặng. Người sành ăn, đặc biệt là dân miền Bắc, vẫn luôn háo hức mong chờ mùa cá ngần như mong đợi một người bạn cũ trở về sau bao tháng ngày xa cách. Cá ngần không có quanh năm, chỉ xuất hiện trong một khoảng thời gian ngắn, từ tháng 4 đến tháng 6 có nhiều và phổ biển ở sông Đà (Hòa Bình). Bởi vậy, mỗi lần mùa cá về, ai cũng tranh thủ mua ngay những mẻ cá tươi rói, trong suốt như pha lê, để kịp thưởng thức hương vị đặc biệt chỉ có ở loài cá nhỏ bé này. Cá ngần sông Đà: Có cơ thể trong suốt, không vảy, không xương, thân mềm và nhỏ (khoảng 5-7 cm). Chính vì vậy khi thưởng thức cá ngần tan ngay trong miệng, mang theo vị ngọt lành của dòng Đà giang hùng vĩ.

Cái thú chờ đợi ăn cá ngần đầu mùa cũng giống như chờ đợi một cuộc hẹn hò đẹp đẽ. Không vội vã, không hối thúc, mà háo hức xen lẫn chút hồi hộp. Cảm giác được ngồi bên mâm cơm, gắp miếng cá ngần chiên giòn hay bát canh chua thanh mát hoặc món chả cá ngần thơm lừng tan chảy khiến người ta như được quay về những ngày thơ ấu – khi bữa ăn gia đình còn giản dị nhưng ấm áp vô cùng.

Và cứ thế, năm nào cũng vậy, người ta lại mong chờ cá ngần, mong chờ những ngày hạ đầy nắng, mong chờ cái hương vị khiến lòng xao xuyến chẳng thể quên.

Còn với những người yêu biển, những người con sinh ra ở biển, cá mờm cơm là một trong những món ăn dân dã nhưng đượm tình quê hương. Nhỏ bé, giản dị nhưng cá mờm cơm lại có sức hút kỳ lạ, khiến bao người xa xứ mỗi lần nhớ quê là nhớ đến tô cơm nóng nghi ngút khói, bên trên là lớp cá mờm cơm kho quẹt vàng óng hay đĩa cá chiên giòn thơm phức.

"Biển xanh sóng vỗ rì rào,
Mờm cơm bé nhỏ ngọt ngào tình quê.
Xa rồi lại nhớ chẳng quên,
Chỉ mong một bữa ấm êm bên nhà."

Cá mờm cơm là loài cá biển nhỏ, thường xuất hiện nhiều ở vùng biển miền Trung và miền Nam vào mùa hè. Người dân chài lưới thường đánh bắt loài cá này vào sáng sớm, khi mặt trời vừa ló dạng, mang theo những mẻ cá tươi roi rói vào bờ. Cá mờm cơm có vảy nhỏ màng bạc, thân trắng đục, dài từ 3-6 cm, và có xương mềm.

Với những ai yêu thích cá mờm cơm, mỗi mùa cá về là một niềm vui. Người ta có thể chế biến đủ món: kho tiêu đậm đà, rim mặn ngọt, chiên giòn chấm nước mắm tỏi ớt hay nấu canh chua thanh mát. Đặc biệt, món cá mờm cơm phơi khô được nhiều người yêu thích vì có thể để dành lâu ngày, chỉ cần một chút mỡ nóng trên chảo, một ít gia vị nêm nếm là đã có ngay món ăn đưa cơm vô cùng.

Cái thú ăn cá mờm cơm không chỉ nằm ở hương vị mà còn là cảm giác tìm về những kỷ niệm cũ. Đó là bữa cơm tuổi thơ bên mẹ cha, là những chiều hè ngồi bên hiên nhà nhặt từng con cá nhỏ, là hương vị đậm đà theo chân những người con xa xứ đi khắp bốn phương trời.

"Chiều nghiêng nắng đổ ngoài sân,
Mẹ kho mờm cơm thơm lừng bữa cơm.
Đi xa nhớ mãi quê hương,
Chỉ mong một bữa lại về nhà ăn."

Có người bảo, yêu cá mờm cơm là yêu cả những gì mộc mạc nhất của quê hương. Chẳng cầu kỳ, chẳng xa hoa, cá mờm cơm như chính tấm lòng của người dân miền biển—chân chất, thật thà nhưng đầy ấm áp. Mỗi lần ăn cá mờm cơm, người ta không chỉ cảm nhận vị ngon của món ăn mà còn như nghe được cả tiếng sóng biển thì thầm, thấy mình đang đứng giữa miền quê nắng gió, nơi có những người ngư dân ngày ngày ra khơi, mang về những mẻ cá tươi ngon cho đất liền.

Cũng giống như những thứ giản dị khác, cá mờm cơm chẳng bao giờ khiến người ta ngán, chỉ khiến người ta thêm thương, thêm nhớ. Và rồi, cứ mỗi mùa cá đến, những ai yêu biển, yêu quê, lại háo hức đợi chờ để được thưởng thức hương vị của thứ cá nhỏ bé nhưng đầy ắp tình quê này. 

Dù đều là những loài cá nhỏ được yêu thích, nhưng cá ngần và cá mờm cơm lại có mức giá khác nhau do nguồn gốc, độ hiếm và giá trị dinh dưỡng của chúng.

Cá ngần sông Đà: Loại cá nước ngọt, do chỉ xuất hiện theo mùa (từ tháng 4 đến tháng 6) và có sản lượng không quá nhiều, giá cá ngần thường cao hơn so với cá mờm cơm. Trung bình, giá cá ngần tươi dao động từ 200.000 - 400.000 VNĐ/kg, tùy vào độ tươi ngon và thời điểm mua. Vì cá ngần không có xương, không vảy, mềm mịn như thạch nên được rất nhiều người săn đón, đặc biệt ở các thành phố lớn.

Cá mờm cơm: Loại cá nước mặn, hầu như có quanh năm và được đánh bắt nhiều ở các vùng biển miền Trung, miền Nam, nên giá thành rẻ hơn, chỉ khoảng 80.000 - 180.000 VNĐ/kg đối với cá tươi. Cá mờm cơm còn có loại phơi khô, giá dao động từ 150.000 - 400.000 VNĐ/kg, tùy độ ngon và chất lượng. Đây là loại cá dễ tìm, dễ bảo quản, lại phù hợp với nhiều cách chế biến.

Nếu cá ngần là cơn mưa đầu hạ mát lành, thì cá mờm cơm là cơn gió biển ngày nắng - cả hai đều là những món quà mà ta chờ đợi, nhớ thương, để rồi khi được thưởng thức lại thấy lòng bình yên như trở về nơi chốn cũ.