20/05/2025
Nếu miền Bắc tự hào với nem chua, miền Trung nức tiếng với tré Huế, thì người miền Tây lại chẳng cần cầu kỳ – chỉ một dĩa gỏi xoài khô cá sặc cũng đủ làm nên một trời thương nhớ. Trong cái chua thanh của xoài xanh, cái mặn mòi đậm đà của cá khô, đâu đó người ta tìm thấy cả hương vị tuổi thơ, nỗi nhớ quê và tình thân đằm thắm.
Không phải ngẫu nhiên mà người miền Tây chọn khô cá sặc và xoài xanh để làm gỏi. Cá sặc – loại cá nhỏ, sống ở ruộng đồng miền Tây – sau khi được làm sạch, phơi nắng đúng độ sẽ cho ra loại khô thơm, thịt chắc, béo nhẹ và mặn vừa đủ. Xoài xanh thì không cần loại đắt tiền – chỉ cần quả vừa tới, còn giữ nguyên cái chua chát dịu nhẹ, đủ để “đánh thức” vị giác.
Cả hai thứ ấy đều bình dị, dân dã. Nhưng khi được kết hợp khéo léo, lại trở thành một bản hòa ca đầy cảm xúc – có vị chua, mặn, ngọt, cay, thơm... như những cung bậc đời người.
Để làm một đĩa gỏi xoài khô cá sặc đúng điệu, bạn cần:
- Khô cá sặc: 2–3 con lớn (hoặc nhiều hơn tùy khẩu phần)
- Xoài xanh: 1–2 quả vừa, chọn loại xoài keo, xoài tượng non để giữ được độ giòn
- Rau răm: một nắm nhỏ, rửa sạch, thái sợi
- Ớt tươi: băm nhỏ (tùy độ ăn cay)
- Tỏi: đập dập
- Đậu phộng rang: giã sơ, giữ độ bùi
- Gia vị pha nước trộn gỏi: nước mắm ngon, đường thốt nốt (hoặc đường cát vàng), nước cốt chanh, chút tiêu xay
Chỉ bấy nhiêu thôi, không cầu kỳ, không xa lạ – giống như tình quê luôn gần gũi và chân thành.
Khô cá sặc nên được nướng trên than hoặc dùng nồi chiên không dầu, để giữ được độ thơm và giòn tự nhiên. Cá nướng xong để nguội, xé sợi nhỏ, lọc bỏ xương nếu dùng cho trẻ nhỏ hoặc người lớn tuổi.
Mỗi lần trở cá trên vỉ than, khói bốc lên nghi ngút, mùi thơm ngấm vào da thịt. Mùi khô cá nướng ấy – chẳng cần ai nhắc cũng đủ khiến lòng chùng xuống. Những chiều mưa, cả nhà quay quần bên mâm cơm có đĩa cá nướng, xoài hái sau hè, mẹ trộn gỏi, cha rót chén rượu nhạt – ký ức ấy, giờ chỉ còn trong nỗi nhớ.
Nếu không có điều kiện nướng trên bếp than thì bạn nướng khô cá sặc bằng lò vi sóng hoặc nồi chiên không dầu. Hoặc có thể chiên khô cá sặc để làm gỏi nha.
>>> Tham khảo cách chế biến khô cá sặc chiên giòn
Xoài được gọt vỏ, rửa sạch, rồi bào sợi mảnh vừa. Vị chua dịu của xoài không chỉ làm dậy lên hương cá khô, mà còn gợi lại cảm giác thanh mát, tươi trẻ, như một lát cắt của những mùa hè tuổi thơ rong chơi dưới bóng xoài sau vườn.
Pha một chén nước mắm chua ngọt vừa miệng, gồm: 1 muỗng canh nước mắm ngon, 1 muỗng đường thốt nốt (hoặc đường cát), 1 muỗng nước cốt chanh, tỏi và ớt băm. Khuấy đều cho tan. Nếm lại – nước trộn gỏi phải hài hòa, không gắt mặn, không gắt chua, đủ để quyện tất cả lại thành một tổng thể dễ chịu.
Trong một chiếc thố lớn, cho xoài bào, cá xé sợi, rau răm, hành phi, đậu phộng và nước mắm trộn vào. Dùng đũa nhẹ tay trộn đều. Đừng vội vàng – giống như khi mẹ bạn ngày xưa chầm chậm trộn từng nguyên liệu lại, để món ăn không chỉ ngon mà còn ấm lòng.
Khi dọn gỏi ra đĩa, bạn có thể trang trí thêm vài lát ớt tỉa, chút rau răm rắc trên mặt. Đĩa gỏi không lộng lẫy sắc màu, nhưng nhìn vào là thấy ngay cái "hồn" của miền Tây – bình dị mà nồng nàn.
Ăn một miếng gỏi, bạn sẽ cảm nhận được cái giòn của xoài, cái mằn mặn béo béo của cá khô, cái cay nhẹ của ớt, thơm của rau răm, và hậu vị ngọt từ nước trộn. Mọi thứ hòa quyện như một bản giao hưởng giản đơn nhưng đầy cảm xúc.
Không ai nhớ món gỏi này có từ khi nào. Chỉ biết rằng, nó đi theo suốt tuổi thơ của bao người miền Tây, xuất hiện trong những ngày giỗ chạp, trong bữa nhậu của cha, trong buổi trưa hè oi ả mẹ làm cho cả nhà ăn với cơm nguội.
Ngày nay, ở các quán ăn thành thị, gỏi xoài cá khô có mặt trong thực đơn như một món đặc sản. Nhưng với người con miền quê, nó là cả một khoảng trời ký ức – nơi có mẹ, có vườn xoài sau nhà, có bếp khói mờ sương, và có tiếng cười giòn tan của những buổi trưa hái xoài, chạy rông ngoài ruộng.
Trong cái giòn của xoài xanh, trong cái đậm đà của cá khô nướng, có cả một trời thương nhớ. Và dù bạn đang sống ở đâu, chỉ cần trộn một dĩa gỏi nhỏ, cũng đủ để một miền ký ức ùa về, đầy ắp hương, đầy ắp tình.